Sejmik Małopolski: Albo węgiel i czarne interesy, albo czyste powietrze i zdrowie Małopolan. Radni zagłosują nad programem walki ze smogiem

FLESZ - ZUS weryfikuje wypłacane świadczenia antykryzysowe

Kluczowy w regionie dokument wyznaczający kierunki i zasady ochrony powietrza powstawał ponad rok i był konsultowany od stycznia ze wszystkimi zainteresowanymi.

W najbardziej radykalnym wariancie przewidywał rozwiązanie problemu zanieczyszczeń powietrza w ciągu kilku lat, ale opór stawili lobbyści branży węglowej i producenci kotłów na paliwa stałe, a także przeciwnicy ograniczania ruchu samochodowego. Zarządowi województwa udało się wypracować kompromis – z jednej strony przyspieszający działania antysmogowe, a z drugiej dający czas przedsiębiorcom i mieszkańcom na dostosowanie do nowych wymogów.

Ograniczeniom („kij”) towarzyszyć będzie olbrzymie publiczne wsparcie („marchewka”) służące spełnieniu wszystkich warunków. Na pełną i wszechstronną pomoc mogą liczyć zwłaszcza mniej zamożni Małopolanie. Jak podkreśla Tomasz Urynowicz, wicemarszałek Małopolski, do celu, jakim jest radykalna poprawa jakości powietrza, przybliżą nas środki z programów Czyste Powietrze i Stop Smog.

Pierwszy pozwoli ocieplić miliony domów i wymienić w nich źródła energii na efektywne i ekologiczne, drugi przeznaczony jest właśnie dla osób ubogich energetycznie. Wszystko zależy jednak od wyników poniedziałkowego głosowania w Sejmiku.

- Najgorsze dla Małopolan byłoby ugięcie się radnych pod presją lobby węglowego i producentów urządzeń grzewczych oraz niektórych gmin. Ta wąska, ale wpływowa grupka otwarcie dąży do osłabienia przepisów antysmogowych dla Małopolski, nie bacząc na to, że dzięki POP można uratować życie półtora tysiąca mieszkańców regionu i zdrowie wielu tysięcy kolejnych, w tym chorujących dziś od smogu dzieci – przestrzega Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego.

Po pierwszym czytaniu na początku września niektórzy radni wnieśli poprawki osłabiające zapisy POP. Z drugiej strony pojawiły się poprawki zmierzające do podjęcia bardziej ambitnych działań antysmogowych. Te ostatnie zostały bardzo pozytywnie ocenione przez członków Komisji Ochrony Środowiska i Bezpieczeństwa Publicznego Sejmiku, która 24 września 2020 r. zarekomendowała ich przyjęcie.

Chodzi m.in. o to, by gminy musiały szybciej reagować na sygnały mieszkańców dotyczące np. spalania śmieci i zarządzać kontrole (w ciągu maksymalnie 12 godzin, a nie paru dni, bo to oznaczałoby bezkarność trucicieli). Komisja rekomenduje także wycofanie publicznych dotacji do kotłów węglowych od 2021 roku – cały świat odchodzi od węgla, plany związane z dochodzeniem do zerowej emisji ogłosiły największe państwowe koncerny w Polsce, z ORLEN-em na czele, więc finansowanie z pieniędzy podatników czegoś, co nie ma przyszłości i niebawem musiałoby być likwidowane, byłoby niezrozumiałym marnotrawstwem.

Komisja środowiska chcę też zakazu użytkowania kominków w dni smogowe - gdy kominek nie stanowi jedynego źródła ogrzewania, a także zwiększenia częstotliwości akcji informacyjnych na temat obowiązku wymiany kopciuchów. Poprawki osłabiające POP zostały zaopiniowane negatywnie.

- Pozostaje mieć nadzieję, że radni Sejmiku nie ugną się i podejmą decyzję chroniącą zdrowie i życie mieszkańców Małopolski - komentuje Andrzej Guła. Zwraca uwagę, że w obecnym stanie prawnym wiele lokalnych samorządów zdecydowanie za słabo angażuje się w ochronę powietrza, co szkodzi także sąsiadom. W niektórych gminach na interwencję po zgłoszeniu palenia odpadów czeka się nawet… kilka miesięcy. Zbyt wolne jest też tempo wymiany „kopciuchów”: do końca 2022 roku powinno ich zniknąć aż 300 tys., gdy w 2019 r. gminy zaraportowały wyminę niespełna 20 tys.

- Nowy POP może to zmienić, bo zawiera przepisy, które motywują wszystkich do działania. Najwyższy czas je przyjąć – apeluje Andrzej Guła.

Najważniejsze założenia programu

• Promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii poprzez zapewnienie wyższego dofinansowania dla OZE, a także wykorzystania „zielonej energii” w budynkach użyteczności publicznej,
• Przyspieszenie wdrażania uchwały antysmogowej dla Małopolski, tzn. wymiany przestarzałych pieców i kotłów,
• Wsparcie realizacji Programu Priorytetowego Czyste Powietrze poprzez utworzenie Punktów Obsługi tego programu we wszystkich gminach Małopolski,
• Wsparcie osób dotkniętych tzw. ubóstwem energetycznym w spełnieniu obowiązków wynikających z uchwały antysmogowej,
• Przygotowanie spisu wszystkich źródeł ogrzewania w gminach, co pozwoli na efektywne wdrażanie strategii ochrony powietrza i wsparcie obszarów wymagających najbardziej intensywnych działań,
• Zapewnienie wdrażania strategii ochrony powierza i klimatu na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez utworzenie stanowiska ekodoradcy we wszystkich gminach Małopolski oraz stanowiska ekodoradcy ds. klimatu we wszystkich powiatach,
• Akcje informacyjne o wymaganiach uchwały antysmogowej oraz dostępnych dofinansowaniach we wszystkich gminach przynajmniej raz w roku,
• Kontrole spalania odpadów i przestrzegania uchwały antysmogowej w gminach – realizacja kontroli planowych oraz reakcje na zgłoszenia w ramach aplikacji Ekointerwencja,
• Promowanie zrównoważonych form transportu: ruchu rowerowego i pieszego,
• Wprowadzenie strefy czystego transportu w Krakowie po wejściu w życie przepisów krajowych, zgodnie ze szczegółowym planem wdrożenia opracowanym przez Prezydenta Miasta Krakowa,
• Zwiększenie dostępu społeczeństwa do informacji o emisjach przemysłowych oraz awariach w przedsiębiorstwach oraz kontrole działalności gospodarczej pod kątem wpływu na jakość powietrza.

• Fachowe porady związane z wymianą pieca zapewnione przez ekodoradcę zatrudnionego w każdej gminie
• Łatwiejszy dostęp do programów dotacyjnych – punkt obsługi klienta Programu Czyste Powietrza w każdej gminie
• Bieżący dostęp do informacji o jakości powietrza – informacja dostępna na stronach internetowych gmin i miast
• Powszechny dostęp do edukacji ekologicznej dzięki działaniom ekodoradców
• Dostęp do informacji o zanieczyszczeniach z zakładów przemysłowych
• Wsparcie osób dotkniętych ubóstwem energetycznym np. poprzez tworzenie programów dopłat do kosztów ogrzewania.